Preview: Van Harte Gecondoleerd

Als ik één ding mag noemen van wat ik heb geleerd sinds mijn vader en moeder zijn overleden, is het dat rouw een mengelmoes aan gevoelens oplevert. Het gaat werkelijk waar alle kanten op. Pijn, euforisch gelukkig, verschrikkelijk verdrietig, intens blij met vrienden en familie en doodsbang voor de toekomst. Bij mij is dat alles de afgelopen jaren soms gelijktijdig voorbijgekomen. Als je rouwt, voel je dat je leeft.

Wat ik niet wist, en pas heb ontdekt door het schrijven van dit boek, is dat ik niet de enige ben geweest met jojobuien en gedachten. Ondanks alle liefde om me heen voelde het af en toe best eenzaam. Ik sprak genoeg over mijn ouders, maar blijkbaar te weinig met leeftijdgenoten die ook jong boven iemands kist hadden gestaan.

Ik bedoel, de kans is groot dat jij dit boek nu in je handen hebt omdat één of allebei je ouders zijn overleden, of omdat je een vriend of vriendin die in de rouw is wilt helpen. Hoewel ik je niet persoonlijk ken, wil ik je graag laten weten dat ik het ontzettend rot vind dat ook jij gedwongen wordt geconfronteerd met dit verdriet en alle sores eromheen.

Het afgelopen jaar sprak ik non-stop met mannen en vrouwen over de dood van hun vader of moeder. Sindsdien weet ik: wij zijn overal, en hoewel elk verhaal en elke behoefte anders is, zijn er veel overeenkomsten en kunnen we elkaar veel tips geven. Ook fijn: openlijk praten zonder medelijdende blikken. En ook geleerd: onze Waddeneilandduinen zijn bezaaid met menselijke as. Maar dat terzijde.

Wat heb je aan dit boek?

Van harte gecondoleerd is een verzameling verhalen van mensen van wie op relatief jonge leeftijd de vader, moeder of allebei de ouders zijn overleden. Het is trouwens officieel een gewone Nederlandse zin, dat ‘van harte gecondoleerd’. De enige keer dat ik het iemand hoorde zeggen was tijdens een condoleance, door de dame voor mij. Ze ging gepaard met een ferme handdruk zo het hele familierijtje af, en ik dacht: dat mens spoort niet. Blijkbaar had ik het mis, want het internet zegt dat je met deze zin iemand recht vanuit het hart wilt condoleren – en daar is natuurlijk niets mis mee. Al staat er ook over- al in koeienletters bij dat je deze zin toch het beste kunt vermijden, omdat we ‘van harte’ associëren met iets vrolijks.

In de volgende hoofdstukken heb ik alle ervaringen en tips van meer dan twintig personen verwerkt, inclusief die van mezelf. Het zijn verhalen van mensen uit grote en kleine gezinnen die een hechte band hadden met hun ouders of juist niet. Sommigen stonden ineens aan het roer van het huishouden. De een kreeg een burn-out; de ander heeft nooit ergens last van gehad.

De cijfertjes

Er zijn geen harde data die laten zien hoeveel vaders en moeders met (jongvolwassen) kinderen sterven. Het Centraal Bureau van de Statistiek deed in 2013 onderzoek en kopte dat jaarlijks ruim zesduizend kinderen in Nederland een ouder verliezen.1 Bij navraag gaf het cbs aan dat het onderzoek begin 2020 zal worden herhaald. Die cijfers kan ik helaas niet meenemen in deze editie, maar desgevraagd geeft het statistiekbureau wel aan dat ze verwachtten dat de aantallen redelijk stabiel zijn gebleven. Een voorzichtige schatting zou zijn dat van alle Nederlanders tot 20 jaar ongeveer 1,7 procent een vader en bijna 1 procent een moeder verliest. Omgerekend komt dat grofweg neer op zo’n 65.000 jongeren die zonder vader en 38.000 jongeren die zonder moeder opgroeien. Een behoorlijk aantal. Al helemaal als je bedenkt dat mensen die in de 20 waren tijdens het overlijden, zoals ik, niet worden meegenomen in deze statistieken.

Waarom ik?

Zelf was ik 23 jaar toen mijn moeder overleed en 27 jaar toen mijn vader stierf. Mijn ouders waren al jaren gescheiden toen mijn moeder lymfklierkanker kreeg; ik zat toen op de basisschool. Ze herstelde, maar haar lichaam had veel te verduren gehad door alle behandelingen. Ongeveer tien jaar later kreeg ze last van hartfalen waardoor ze steeds minder kon doen en haar leefwereld kleiner werd. In die periode was ik haar mantelzorger. Ze overleed in december 2010. Naderhand kreeg ik een burn-out en heb ik mezelf ondergedompeld in een periode van rouw. Voor mij werkte dat goed, maar het is niet per se een aanrader.

Mijn vader is geboren en opgegroeid in het West-Afrikaanse land Sierra Leone en kwam naar Nederland om sociologie te studeren. Hij ontmoette mijn moeder, zij trouwden en voilà: daar was ik. Na dertig jaar ‘hier’ miste hij het ‘daar’ te veel en besloot hij terug te verhuizen. In Freetown had hij een nieuw leven opgebouwd tot aan zijn overlijden in 2014. Dat was krap vier jaar na mijn moeder. Zijn plotselinge dood viel samen met de ebola uitbraak. Ebola is die besmettelijke en dodelijke ziekte die in West-Afrika en Congo in een razend tempo toesloeg. Precies in de periode dat het nieuws alleen beelden liet zien van hulpverleners die van top tot teen waren ingepakt in gele pakken, vloog ik naar het epicentrum. Mijn vader was niet besmet, maar is in zijn slaap overleden. In mijn eentje naar Sierra Leone vliegen voor zijn begrafenis, tegen het advies van de huisarts in en zonder dat er een vaccin bestond, is tot op de dag van vandaag het dapperste wat ik ooit heb gedaan.

Naast de dood van mijn ouders hebben we in mijn studiegroep van acht vriendinnen ook drie jaar op rij elke decembermaand een moeder moeten begraven. De moeder van Fleur – dezelfde die eerder is genoemd – was de eerste, de mijne overleed het tweede jaar en het jaar erop was het de moeder van Tosca. In het eerste jaar stonden we nog schamper in de hoek toe te kijken, maar in jaar drie waren we een geoliede machine: jij de bloemen, ik de kaart, en wie van ons houdt de rest op de hoogte?

Zelf had ik destijds graag een niet al te deprimerend boek over rouw willen lezen dat aansloot op mijn belevingswereld. Omdat dat er niet was, schrijf ik het nu zelf. Toegegeven: erg rooskleurig klinkt het tot nu toe niet. Dat weet ik, maar heb geduld, want wat ik sinds het overlijden van mijn ouders heb geleerd, is dat een ouder verliezen weliswaar pijnlijk en klote is, maar niet het einde van de wereld. Sorry?! Ja, echt waar.

Natuurlijk blijft de rouw iets waar je in je eentje doorheen moet. Hoe je daarmee omgaat, is aan jou, maar Van harte gecondoleerd geeft je in elk geval een beeld van hoe andere leeftijdsgenoten zich in een vergelijkbare situatie staande hebben gehouden. Je zult zien: het verdriet doet pijn, het vreet energie en af en toe ga je flink onderuit, maar niets is beter dan dat gevoel van opstaan.

Dit vormt je, of je het nou wilt of niet. Jij, jij kunt de wereld aan. Juist door wat je meemaakt.

Win ‘Van Harte Gecondoleerd’

Ter ere van de launch van Modern Mourning mogen wij 5 persoonlijk gesigneerde exemplaren weggeven van ‘Van Harte Gecondoleerd’.

Ga naar instagram.com/modern_mourning en doe mee!